Ενδομητρικές εστίες μπορούν να βρεθούν οπουδήποτε στην πύελο ( λεκάνη ) της γυναίκας και άρα σε όλα τα γυναικεία γεννητικά όργανα αλλά και στην ουροδόχο κύστη, σε όλες τις μοίρες του εντέρου, στην σκωληκοειδή απόφυση αλλά και στα τοιχώματα της πυέλου. Απομακρυσμένες εστίες, σπάνια όμως, μπορεί να βρεθούν στον κόλπο, στον πνεύμονα, στον εγκέφαλο και αλλού.

Το κυρίαρχο σύμπτωμα της ενδομητρίωσης είναι ο πόνος στην πύελο. Πολλές φορές ο πόνος αυτός συνδυάζεται με τον πόνο της περιόδου αλλά συχνά μία γυναίκα με ενδομητρίωση νοιώθει πόνο και εκτός περιόδου. Σε μερικές γυναίκες ο πόνος είναι τόσο ισχυρός και ενοχλητικός που μπορεί να επηρεάσει την φυσιολογική καθημερινή τους ζωή με πολλούς τρόπους. Η ενδομητρίωση μπορεί επίσης να προκαλέσει μικρές φλεφμονώδεις εστίες στην κοιλιά της γυναίκες και συμφύσεις οι οποίες οδηγούν σε μεταβολές στην φυσιολογική εσωτερική ανατομία της γυναίκας. Σε μερικές περιπτώσεις μάλιστα ι συμφύσεις είναι τόσο ισχυρές που να ενώνουν στην κυριολεξία τα όργανα οδηγώντας σε μία κατάσταση που ελληνικά λέγεται " παγωμένη πύελος" γιατί στην ψηλάφηση εντοπίζονατι όλα μαζί ενωμένα σε μία μάζα που προσομοιάζει με μεγάλο κομμάτι πάγου. Το 30-40% των γυναικών τη ενδομητρίωσης αντιμετωπίζουν προβλήματα γονιμότητας.

Θεωρίες για δημιουργία της ενδομητρίωσης

Η οδός με την οποία δημιουργείταιι η ενδομητρίωση είναι άγνωστη. Αν και έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες εν τούτοις δεν μπορούν να εξηγήσουν όλες τις περιπτώσεις ενδομητρίωσης. Μερικές από αυτές τις θεωρίες είναι οι εξής:

Θεωρία της μεταπλασίας: μεταπλασία είναι η αλλαγή από ένα φυσιολογικό είδος επιθηλίου σε ένα άλλο επίσης φυσιολογικό είδος επιθηλίου. Η θεωρία αυτή λέει ότι το ενδομήτριο είναι ικανό σε μερικές περιπτώσεις ν αντικαταστήσει ένα άλλο φυσιολογικό είδος ιστού έξω από την μήτρα. Μερικοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι αυτό συμβαίνει από την εμβρυϊκή ζωή. Άλλοι υποστηρίζουν ότι κύτταρα στις ενήλικες γυναίκες διατηρούν αυτήν την ικανότητα.

Θεωρία της φλεβικής ή της λεμφικής μεταφοράς: ενδομητρικός ιστός μεταφέρεται μέσω της φλεβικής ή της λεμφικής κυκλοφορίας σε απομακρυσμένες περιοχές του σώματος. Βάσει αυτής της θεωρίας εξηγείται το πώς η ενδομητρίωση μπορεί να εντοπιστεί σε περιοχές όπως ο εγκέφαλος, οι πνεύμονες και αλλού.

Ιατρογενής μεταφορά: αφορά την εμφάνιση εστιών ενδομητρίωσης σε ουλές χειρουργικών επεμβάσεων λαπαροτομίας ή λαπαροσκόπησης πιθανότατα λόγω μεταφοράς τους κατά την διάρκεια της επέμβασης. Η θεωρία του Sampspon: αυτή η θεωρία μιλάει για μία παλίνδρομη έμμηνο ρύση, δηλαδή ποσότητα ενδομητρικού ιστού η οποία περνώντας μέσα από τις σάλπιγγες φτάνει στο τοίχωμα της πυέλου αντί να αποβληθεί από τον κόλπο όπως θα έπρεπε να συμβεί φυσιολογικά. Πολλά χρόνια μετά την διατύπωση της θεωρίας αυτής ερευνητές απέδειξαν ότι ένα μεγάλο ποσοστό γυναικών παρουσιάζει αυτή την προς τα πίσω ροή. Επειδή όμως δεν εμφανίστηκε ενδομητρίωση στο σύνολο αυτών των γυναικών αλλά μόνο σε μερικές από αυτές, οι ερευνητές θεώρησαν ότι και κάποια άλλη παράμετρος παίζει ρόλο στην εμφάνιση της ενδομητρίωσης όπως πχ το ανοσοποιητικό σύστημα ή κάποια ορμονική διαταραχή. Η θεωρία αυτή δεν μπορεί να εξηγήσει πώς αναπτύσσεται ενδομητρίωση σε γυναίκες οι οποίες υπεβλήθησαν σε υστερεκτομή αλλά και σε άλλες περιπτώσεις.Το βέβαιο είναι ότι οι θεωρίες αυτές δεν μπορούν να εξηγήσουν αλλά ούτε και να προσφέρουν ένα αίσθημα ασφάλειας στις γυναίκες που έχουν ενδομητρίωση. Και πολύ περισσότερο να τις παρηγορήσουν γιατί άσχετα από την προσπάθεια του γιατρού να συμπαρασταθεί ή να υποβαθμίσει την διάγνωση, πολλές φορές αυτό δεν αποδεικνύεται αρκετό. Η γνώση και μόνο ότι η ενδομητρίωση μπορεί να επηρεάσει την γονιμότητα είναι αρκετή για να επηρεάσει την ψυχολογία μίας γυναίκας αφού η κατάσταση αυτή αφορά γυναίκες στην αναπαραγωγική ηλικία. Συμπαράγοντες ενδομητρίωσης

Ανοσοποιητικό σύστημα: πολλές γυναίκες με ενδομητρίωση εμφανίζουν διαταραχές του ανοσοποιητικού τους συστήματος. Το κατά πόσο αυτό είναι το αίτιο ή αποτέλεσμα παραμένει άγνωστο.

Γενετική προδιάθεση: οι συγγενείς πρώτου βαθμού γυναικών με ενδομητρίωση είναι πολύ πιθανό να αναπτύξουν ενδομητρίωση και μάλιστα υψηλότερου βαθμού από την προηγούμενη γενιά.

Περιβαλλοντικοί παράγοντες: η έκθεση σε διοξίνη έχει ενοχοποιηθεί για εμφάνιση ενδομητρίωσης.

Συμπτώματα ενδομητρίωσης

Η συμπτωματολογία της ενδομητρίωσης ποικίλλει. Αποτέλεσμα αυτού είναι γυναίκες με εμδομητρίωση να εμφανίζουν κάποια από τα παρακάτω αλλά όχι απαραίτητα όλα αυτά ατα συμπτώματα:

• Πόνος στην περίοδο ( κράμπες)
• Πόνο κατά την ωορρηξία
• Πόνο κατά την επαφή
• Διαξιφιστικό πόνο κατά την επαφή
• Επώδυνες συσπάσεις του εντέρου
• Πόνο στο ορθό
• Αίμα από το ορθό
• Επώδυνη ούρηση
• Πόνο στην ουροδόχο κύστη
• Αίμα στα ούρα
• Πόνο πριν και κατά την διάρκεια της περιόδου
• Πόνο στο πόδι πριν και κατά την διάρκεια της περιόδου
• Πρηξίματα & φουσκώματα στην κοιλιά
• Ναυτία & έμετοι κυρίως κατά την περίοδο
• Εναλλαγές δυσκοιλιότητας – διάρροιας
• Εύκολη κόπωση
• Ανωμαλίες στην ποσότητα & στην διάρκεια της περιόδου
• Υπογονιμότητα
• Πόνος στον ώμο κατά την περίοδο
• Αιμόπτυση & πόνος στον θώρακα κατά την περίοδο(σπάνια)
• Αιμορραγία από άλλα όργανα όπως ο οφθαλμός ή το δέρμα κατά την περίοδο (σπάνια)

Τα συμπτώματα της ενδομητρίωσης χειροτερεύουν κατά κανόνα κατά την διάρκεια της περιόδου αλλά σε μερικές γυναίκες ο πόνος εμφανίζεται άλλη χρονική στιγμή όπως πχ κατά την ωορρηξία δηλαδή στο μέσον του δικού τους κύκλου. Σε άλλες πάλι είναι δυνατόν ο πόνος να εκδηλώνεται σε χρονικά σημεία στον κύκλο άσχετα με τα παραπάνω δύο γεγονότα

( άσχετα δηλαδή με την ωορρηξία ή την έμμηνο ρύση). Σε άλλες πάλι γυναίκες η ενδομητρίωση δεν εμφανίζει κανένα σύμπτωμα και έτσι αυτή εντοπίζεται μόνο εάν η γυναίκα εμφανίσει κάποιο πρόβλημα με σημαντικότερο βέβαια την υπογονιμότητα. Σημαντική είναι η παρατήρηση ότι η έκταση της ενδομητρίωσης δεν σχετίζεται με την ένταση του πόνου που προκαλεί δηλαδή ακόμη και μικρές εστίες μπορούν να προκαλέσουν έντονα φαινόμενα πόνου και το αντίθετο.

Θεραπεία της ενδομητρίωσης

Η θεραπεία της ενδομητρίωσης γίνεται σήμερα με δύο διαφορετικές οδούς

• Θεραπεία ορμονική
• Θεραπεία επεμβατική

Η επεμβατική θεραπεία μέχρι πρόσφατα αφορούσε την λαπαροσκοπική αντιμετώπιση. Πλέον η ρομποτική ελάχιστα επεμβατική μέθοδος έρχεται να αντικαταστήσει την απλή λαπαροσκόπηση με εξαιρετικά αποτελέσματα.

Το θέμα της επιλογής της κατάλληλης θεραπείας είναι κάτι το οποίο αφορά άμεσα την γυναίκα και τον γυναικολόγο της και είναι πάντα εξατομικευμένη. Η χρονική στιγμή έναρξης της θεραπείας θα αποφασιστεί από κοινού και θα εξαρτηθεί από τα συμπτώματα και την έντασή τους αλλά και από το κατά πόσο η γυναίκα βρίσκεται σε φάση προσπάθειας με τον σύντροφό της για μία εγκυμοσύνη. Για λόγους μάλιστα αποφυγής οποιασδήποτε λανθασμένης κατανόησης του είδους και της οδού θεραπείας δεν θα αναφερθώ εκτενέστερα σε αυτό το θέμα.