Το κλειδί στην όλη υπόθεση είναι ο πολλαπλασιασμός ενός κυττάρου. Από τον πολλαπλασιασμό του ξεκινά η καρκινογένεση και με πολλαπλασιασμό εξαπλώνεται. Τα καρκινικά κύτταρα θεωρούνται "αθάνατα" αφού δεν υπακούουν σε κανένα μηχανισμό γήρανσης και απόπτωσης (θάνατος του κυττάρου). Είναι μία ανεξέλεγκτη ομάδα που ενεργεί για τον εαυτό της και μόνο. Δυστυχώς όμως βλάπτουν και τον άνθρωπο που τα "φιλοξενεί", τρόπος του λέγειν βέβαια. Κανείς δεν τα θέλει στο σώμα του. Ο κυτταρικός αυτός πολλαπλασιασμός μπορεί να κρατάει μήνες ή χρόνια. Υπάρχουν μορφές καρκίνου που όταν φτάνουν σε μέγεθος ικανό ώστε να μας επιτρέπουν να τις ανιχνεύουμε, σημαίνει ότι αναπτύσσονται για χρόνια στο ανθρώπινο σώμα.
Ποιούς εντοπίσαμε σαν ένοχους
Πρόκειται για τα λεγόμενα ογκογονίδια (ογκοκατασταλτικά γονίδια). ο ρόλος τους είναι να προφυλλάσουν το κύτταρο, να προστατεύουν τον πολλαπλασιασμό του, να ελέγχουν την σωστή αντιγραφή και την παραγωγή υγιών κυττάρων. Αυτός είναι ο σκοπός τους και το πετυχαίνουν έως ότου κάποιο από αυτά υποστεί μία βλάβη, μία μετάλλαξη. Από εκεί και πέρα τα γεγονότα είναι προδιαγεγραμμένα. Ένας κακοήθης όγκος κάποια στιγμή θα κάνει την εμφάνισή του. Έχουν μελετηθεί πολλά ογκογονίδια και μάλιστα καθένα ενοχοποιείται για διαφορετικούς όγκους. Ο τρόπος εκφρασής τους δηλαδή η εκδήλωση δράσης εκ μέρους τους σχετίζεται και με την πρόγνωση μίας κακοήθους νόσου.
Τα γονίδια αυτά (οικογένεια γονιδίων Ras, το p53, το c-myc, το erb-20) και αρκετά ακόμα ενοχοποιούνται:
- για την ανεξέλεγκτη κατάσταση που επικρατεί την ώρα που δημιουργείται ένας καρκίνος.
- για την εξάπλωσή του.
Οι μεταλλάξεις αυτές σε συνδυασμό και με άλλους παράγοντες (χρόνια φλεγμονή, περιβαλλοντικούς παράγοντες, παράγοντες που αφορούν τις συνήθειες του καθενός, παρουσία άλλων νοσημάτων) ευθύνονται για την εμφάνιση μίας κακοήθους νόσου. Η προσπάθεια που γίνεται αφορά στην δημιουργία ειδικών μονοκλωνικών αντισωμάτων που θα εμποδίζουν την δράση των γονιδίων αυτών.
Πώς χαρακτηρίζεται μία κακοήθεια
Ο χαρακτηρισμός της εξαρτάται από την προέλευσή της δηλαδή από ποια φυσιολογικά κύτταρα ξεκίνησε (επιθηλιακά, αδενικά, νευρικά, μυϊκά κλπ).
- Από τον βαθμό διαφοροποίησής της (Grade). Όσο πιο χαμηλός είναι ο βαθμός διαφοροποίησης, τόσο λιγότερο διαφέρει το καρκινικό από το φυσιολογικό κύτταρο. Αυτό σημαίνει πρακτικά λιγότερη "επιθετικότητα" του όγκου.
- Από την ικανότητά του να πολλαπλασιάζεται γρήγορα, να επεκτείνεται και να δίνει απομακρυσμένες μεταστάσεις.
- Από την εμφάνιση ή μη, γονιδιακών μεταλλάξεων.
Σταδιοποίηση των κακοηθειών
Κάθε κακοήθης νόσος σταδιοποιείται από τα εξής χαρακτηριστικά της:
- μέγεθος της βλάβης, έκταση της βλάβης τοπικά
- προσβολή ή όχι λεμφαδένων
- ύπαρξη απομακρυσμένης νόσου σε άλλα όργανα.
Η σταδιοποίηση έχει να κάνει με την δυνατότητα ή όχι αφαίρεσής της και τι θα ωφεληθεί ο ασθενής από αυτό, αλλά και με την αντιμετώπιση μετά από μία χειρουργική αφαίρεση. Η παρουσία λεμφαδένων που νοσούν ή οργάνων που προσβλήθηκαν σημαίνει επιπρόσθετη θεραπευτική αγωγή. Σημαίνει επίσης ότι η νόσος υπάρχει για κάποιο διάστημα και ότι θα μπορούσε να εντοπιστεί νωρίτερα. Μην το ξεχνάμε αυτό, είναι σημαντικό.
Κάθε μορφή κακοήθειας εμφανίζει την δική της κλινική εικόνα και η ικανότητα εξάπλωσης είναι διαφορετική. Υπάρχουν μορφές που θεωρούνται λιγότερο επιθετικές από άλλες. Δεν υπάρχει λοιπόν ένα κοινό πλαίσιο σύγκρισης ώστε να μπορούν να ταυτιστούν διαφορετικά περιστατικά ακόμα και αν πρόκειται για το ίδιο όργανο (π.χ. για τον μαστό), οι μορφές με τις οποίες εμφανίζεται μία κακοήθεια είναι πάρα πολλές. Αν σε αυτή την διαφορετικότητα προστεθούν και όλα τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (βαθμός διαφοροποίησης, βάθος διήθησης, μέγεθος κυτταρικού πολλαπλασιασμού, γονιδιακή ταυτοποίηση και άλλα) γίνεται πιστεύουμε κατανοητό γιατί κάποιοι άνθρωποι ξεπερνούν το πρόβλημα και κάποιοι άλλοι δεν τα καταφέρνουν. Επειδή αναφέραμε αρχικά τον μαστό, για να δώσουμε ένα μέγεθος της διαφορετικότητας, να πούμε ότι υπάρχουν πάνω από 10 διαφορετικοί ιστολογικοί τύποι καρκίνου του μαστού που μπορεί να βρεθούν και σε συνδυασμούς. Όλοι αυτοί οι τύποι σε συνδυασμό με το διαφορετικό γενετικό υλικό και τους άλλους επιβαρυντικούς παράγοντες κάνουν το κάθε περιστατικό, μοναδικό.
Εντυπωσιακά επίσης είναι τα νεότερα ευρήματα για κάποιες μορφές καρκίνου. Από παλαιότερα διάφοροι τύποι ιών έχουν ενοχοποιηθεί για πρόκληση κακοήθων καταστάσεων του αιμοποιητικού και των λεμφαδένων. Την δεκαετία του 1990 ανακαλύφθηκε και πιστοποιήθηκε ότι το μεγαλύτερο ποσοστό καρκίνου του τραχήλου της μήτρας οφείλεται σε χρόνια λοίμωξη από τους ιούς HPV. Καταπολεμώντας τους ιούς έχουμε την δυνατότητα να κάνουμε πραγματική πρόληψη ενάντια στον καρκίνο ενός συγκεκριμένου οργάνου του ανθρώπινου σώματος, γεγονός που είναι εντυπωσιακό.
Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με το λέμφωμα του στομάχου (κακοήθης νόσος του στομάχου). Έχουν περάσει αρκετά χρόνια από τότε που πρωτοανακαλύφθηκε το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, ένα βακτηρίδιο που έχει την ικανότητα να αναπτύσσεται στο όξινο περιβάλλον του στομάχου και να προκαλεί έλκος. Ακολούθησε η ανακάλυψη του ελικοβακτηριδίου της νήστιδας του εντέρου. Οι επιδημιολογικές μελέτες έδειξαν ότι το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού ενοχοποιείται για το λέμφωμα του στομάχου σε ποσοστά που ξεπερνούν το 70%. Η εκρίζωση του ελικοβακτηριδίου αποτελεί και αυτή με την σειρά της μία προληπτική κίνηση μείωσης της εμφάνισης αυτής της κατάστασης.
