Υποθάλαμος: πρόκειται για ανώτερο κέντρο του εγκεφάλου το οποίο κάτω από την επίδραση ανώτερων από αυτό κέντρων απελευθερώνει μία ορμόνη που ονομάζεται ορμόνη απελευθέρωσης των γοναδοτροπινών και συμβολίζεται με τα λατινικά αρχικά GnRH. Η GnRH με την σειρά της επιδρά στο δεύτερο κέντρο, την υπόφυση, η οποία επίσης αποτελεί τμήμα του εγκεφάλου. Με την επίδραση της GnRH τα κύτταρα της υπόφυσης ελευθερώνουν τις γοναδοτροπίνες οι οποίες είναι δύο:
- η FSH (θυλακιοτρόπος ορμόνη) και
- η LH (ωχρινοτρόπος ορμόνη).
Η FSH είναι η ορμόνη που αναλαμβάνει την ωρίμανση του ωοθυλακίου που θα ελευθερώσει το ωάριο σε κάθε κύκλο. Η LH βοηθά στην ωορρηξία και αναλαμβάνει την λειτουργία του ωοθυλακίου αφού εκείνο απελευθερώσει το ωάριο. Η υπόφυση είναι ένα πολύ σημαντικό κέντρο αφού από αυτήν ξεκινούν οι ορμόνες που επηρεάζουν όλο το ορμονικό σύστημα του ανθρώπινου σώματος (θυρεοειδή αδένα, επινεφρίδια, ωοθήκες, όρχεις).
Οι γοναδοτροπίνες λοιπόν είναι αυτές οι ορμόνες που θα βοηθήσουν την ωοθήκη στην επιλογή του κατάλληλου ωοθυλακίου για την ωορρηξία του μήνα. Η FSH είναι η ορμόνη που θα οδηγήσει το ωοθυλάκιο σε μία οδό παραγωγής οιστρογόνων με αποτέλεσμα το ωοθυλάκιο αυτό να επικρατήσει σε όλα τα άλλα, να ωριμάσει και να κάνει την ωορρηξία την 14η περίπου ημέρα του κύκλου. Προϋπόθεση για να γίνει η ωορρηξία και να απελευθερωθεί το ωάριο του κάθε κύκλου είναι η σωστή ισορροπία των ορμονών, η συνεργασία τοπικών παραγόντων που εκκρίνουν τα ίδια τα κύτταρα του ωοθυλακίου και η σωστή λειτουργία όλου του ενδοκρινικού συστήματος του γυναικείου σώματος. Πάντοτε δημιουργείται σύγχυση όταν πρέπει μία γυναίκα να κατανοήσει γιατί π.χ. η σωστή λειτουργία του θυρεοειδή αδένα είναι απαραίτητη για των σωστή λειτουργία του γεννητικού συστήματος. Ο σκοπός των σελίδων αυτών και των αναφορών είναι να γίνει κατανοητό τουλάχιστον σε βασικά πράγματα τι ακριβώς συμβαίνει στο γυναικείο σώμα σε αυτές τις 28 ημέρες.
Λαμβάνοντας υπόψη μας ότι η πρώτη ημέρα του κύκλου είναι η πρώτη ημέρα της περιόδου μπορούμε να μετρήσουμε τον κύκλο κάθε γυναίκας σε ημέρες. Η πλειονότητα των γυναικών έχουν κύκλο περίπου 28 ημερών με την ωορρηξία να συμβαίνει την 14η ημέρα του κύκλου τους. Υπάρχουν όμως και πολλές περιπτώσεις όπου ο κύκλος είναι μεγαλύτερος π.χ. 30 ημέρες. Εδώ η ωορρηξία συμβαίνει την 16η ημέρα. Πολλές γυναίκες ρωτούν εάν πράγματι συμβαίνει ωορρηξία στο σώμα τους. Η γενική αρχή είναι ότι κάθε γυναίκα που εμφανίζει περίοδο μία φορά τον μήνα κάνει ωορρηξία 14 ημέρες πριν την εμφάνιση περιόδου. η ίδια δηλαδή η εμφάνιση της περιόδου σε τακτά χρονικά διαστήματα είναι η απόδειξη ότι συνέβη ωορρηξία. Από την 1η ημέρα κιόλας του κύκλου η υπόφυση απελευθερώνει την ορμόνη FSH η οποία θα αναλάβει την ωρίμανση του ωοθυλακίου. Λέγοντας ωοθυλάκιο εννοούμε μία φυσιολογική κύστη με υγρό μέσα στην οποία ωριμάζει το ωάριο. Η κύστη αυτή σπάει την 14η ημέρα του κύκλου ώστε να απελευθερωθεί το ωάριο που έχει μέσα της. Το ίδιο το ωάριο είναι πάρα πολύ μικρό για να μπορούμε να το δούμε υπερηχογραφικά.
Ένα ωοθυλάκιο όταν αρχίζει να ωριμάζει μπορεί να απεικονιστεί σχηματικά όπως αυτό που βλέπετε παρακάτω. Με πράσινο απεικονίζεται το ωάριο ενώ με μπλέ το ωοθυλάκιο που το φιλοξενεί.
Η FSH καθοδηγεί τα κύτταρα του ωοθυλακίου να παράγουν οιστρογόνα με αποτέλεσμα η διπλή αυτή δράση να οδηγεί σε:
- πολλαπλασιασμό των κυττάτων του ωοθυλακίου
- αύξηση του μεγέθους του ωοθυλακίου
- αύξηση και ωρίμανση του ωαρίου.
Όλη αυτή η διαδικασία πρέπει να ολοκληρωθεί στην 1η φάση του κύκλου ώστε να ενεργοποιηθεί ο πολύπλοκος μηχανισμός της ωορρηξίας. Με την ολοκλήρωση των 14 ημερών το ωοθυλάκιο θα μπορούσε να απεικονιστεί σχηματικά κάπως έτσι:
Με πράσινο χρώμα απεικονίζεται το ώριμο πια ωάριο το οποίο σε λίγο θα απελευθερωθεί. Με μπλε απεικονίζονται τα κύτταρα που το προστατεύουν και το βοηθούν να ωριμάσει. Την 14η ημέρα του κύκλου θα συμβεί η ωορρηξία, αλλά πριν από αυτήν θα συμβεί κάτι άλλο εξίσου σημαντικό που ουσιαστικά σηματοδοτεί την ωορρηξία. Αυτό που συμβαίνει 10 με 12 ώρες πριν από την ωορρηξία είναι μία απότομη αύξηση της δεύτερης γοναδοτροπίνης, της LH όπως την περιγράψαμε πιο πάνω. Η απότομη αυτή αύξηση της LH είναι απαραίτητη για να συμβεί η ωορρηξία αφού ουσιαστικά κινητοποιείται ένας σημαντικός αριθμός ουσιών του σώματος με ένα και μοναδικό σκοπό: να ελευθερωθεί το ωάριο. Τα τεστ ωορρηξίας που κυκλοφορούν ανιχνεύουν αυτήν ακριβώς την αύξηση της LH.
Η ωορρηξία είναι μία διαδικασία η οποία απαιτεί ενέργεια για να πραγματοποιηθεί. Την ενέργεια αυτή ο οργανισμός την παίρνει από το αποθηκευμένο λίπος του σώματος. Σε περίπτωση που μία γυναίκα λοιπόν έχει πολύ χαμηλό σωματικό λίπος, όπως όταν ακολουθεί ειδικές δίαιτες ή αθλείται, ο οργανισμός επιλέγει να συντηρεί με όση ενέργεια διαθέτει ζωτικότερες λειτουργίες και παρακάμπτει την ωορρηξία. Έτσι γυναίκες που αθλούνται συστηματικά ή το σωματικό τους λίπος είναι κάτω από το 17% του βάρους τους θα εμφανίσουν διαταραχές της ωορρηξίας και κατ' επέκταση του κύκλου τους.
